Przepisanie majątku czy przekazanie darowizny to istotne decyzje prawne, które wiążą się z określonymi kosztami notarialnymi. Zrozumienie struktury tych opłat pozwala lepiej zaplanować budżet i uniknąć niespodzianek finansowych podczas wizyty u notariusza. W artykule wyjaśniamy, z jakich elementów składają się koszty notarialne przy przepisaniu majątku i darowiznach oraz jakich kwot możesz się spodziewać w różnych sytuacjach.
Czym są koszty notarialne i z czego się składają?
Koszty notarialne to nie jedna opłata, lecz zestaw różnych należności, które trzeba uiścić podczas dokonywania czynności u notariusza. Całkowity koszt wizyty u notariusza przy przepisaniu majątku czy sporządzeniu darowizny składa się z kilku elementów, które należy uwzględnić w planowanym budżecie.
Do najważniejszych składników kosztów notarialnych należą:
- Taksa notarialna – wynagrodzenie notariusza za sporządzenie aktu notarialnego, określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.
- Podatek VAT – 23% doliczane do taksy notarialnej.
- Opłata sądowa – za wpis do księgi wieczystej (jeśli dotyczy nieruchomości).
- Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) – w niektórych przypadkach.
- Koszty wypisów aktu notarialnego – za każdy dodatkowy egzemplarz dokumentu.
Warto wiedzieć: Taksa notarialna jest regulowana prawnie i zależy głównie od wartości przedmiotu umowy. Notariusz nie może dowolnie ustalać swojego wynagrodzenia powyżej stawek maksymalnych określonych w przepisach.
Taksa notarialna przy darowiznach – jak jest naliczana?
Wysokość taksy notarialnej przy darowiznach jest uzależniona od wartości przekazywanego majątku i obliczana według stawek degresywnych. Oznacza to, że im wyższa wartość darowizny, tym niższy procentowo staje się koszt taksy notarialnej. Aktualne stawki (obowiązujące w 2023 roku) przedstawiają się następująco:
- do 3.000 zł – taksa wynosi 100 zł
- od 3.000 zł do 10.000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki ponad 3.000 zł
- od 10.000 zł do 30.000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki ponad 10.000 zł
- od 30.000 zł do 60.000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki ponad 30.000 zł
- od 60.000 zł do 1.000.000 zł – 1.010 zł + 0,4% od nadwyżki ponad 60.000 zł
- od 1.000.000 zł do 2.000.000 zł – 4.770 zł + 0,2% od nadwyżki ponad 1.000.000 zł
- powyżej 2.000.000 zł – 6.770 zł + 0,25% od nadwyżki ponad 2.000.000 zł, nie więcej jednak niż 10.000 zł
Przykład obliczenia taksy notarialnej
Dla darowizny mieszkania o wartości 400.000 zł taksa notarialna wyniesie:
1.010 zł + 0,4% od 340.000 zł (nadwyżka ponad 60.000 zł) = 1.010 zł + 1.360 zł = 2.370 zł
Do tej kwoty należy doliczyć 23% podatku VAT, czyli 545,10 zł, co daje łącznie 2.915,10 zł samej taksy z podatkiem.
Dodatkowe opłaty notarialne przy przepisaniu majątku
Oprócz taksy notarialnej, przy przepisywaniu majątku pojawią się także inne koszty, które warto uwzględnić w planowanym budżecie:
- Opłata sądowa za wpis do księgi wieczystej – 200 zł za zmianę właściciela w księdze wieczystej (w przypadku nieruchomości).
- Wypisy aktu notarialnego – koszt wynosi zwykle 6 zł + VAT za każdą stronę wypisu. Standardowo potrzebne są 2-3 wypisy (dla stron umowy i sądu).
- Opłata za wykreślenie hipoteki (jeśli nieruchomość była obciążona) – 100 zł plus koszt wypisu.
Uwaga: Przy darowiźnie między najbliższą rodziną (małżonkowie, rodzice, dzieci, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo) można skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, pod warunkiem zgłoszenia darowizny w urzędzie skarbowym w ciągu 6 miesięcy.
Koszty notarialne przy innych umowach majątkowych
Różne rodzaje umów majątkowych wiążą się z odmiennymi kosztami notarialnymi. Poznanie tych różnic pomoże ci lepiej zaplanować swoje działania prawne.
Umowa dożywocia
Umowa dożywocia, w której właściciel przekazuje nieruchomość w zamian za opiekę i utrzymanie do końca życia, podlega opłatom jak przy darowiźnie. Taksa notarialna jest obliczana od wartości nieruchomości według tych samych stawek. Dodatkowo należy doliczyć 23% VAT oraz opłatę sądową (200 zł).
Umowa przedwstępna
Dla umowy przedwstępnej w formie aktu notarialnego taksa wynosi 1/4 stawki, jaka byłaby pobrana od umowy głównej, nie mniej jednak niż 100 zł. To znacznie niższy koszt w porównaniu z umową ostateczną, co warto wykorzystać przy planowaniu transakcji. Przykładowo, dla przedwstępnej umowy sprzedaży mieszkania o wartości 400.000 zł taksa wyniesie około 592,50 zł (plus VAT).
Umowa pożyczki
Przy umowie pożyczki u notariusza taksa notarialna jest naliczana według tych samych stawek co przy darowiźnie. Dodatkowo należy zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 0,5% wartości pożyczki, chyba że pożyczka jest zwolniona z podatku (np. pożyczki do 5.000 zł od jednego pożyczkodawcy).
Jak obniżyć koszty notarialne?
Istnieje kilka legalnych sposobów na obniżenie kosztów notarialnych, które warto rozważyć przed wizytą u notariusza:
- Negocjowanie stawek – notariusze mogą stosować stawki niższe niż maksymalne określone w rozporządzeniu. Nie bój się zapytać o możliwość obniżenia opłat, szczególnie przy większych transakcjach.
- Łączenie czynności – jeśli dokonujesz kilku czynności notarialnych jednocześnie, możesz wynegocjować korzystniejsze warunki finansowe.
- Porównywanie ofert – warto skontaktować się z kilkoma kancelariami notarialnymi i porównać ich cenniki. Różnice w ostatecznych kosztach mogą być znaczące.
- Korzystanie ze zwolnień podatkowych – w przypadku darowizn dla najbliższej rodziny można skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, co znacząco obniża całkowity koszt transakcji.
- Odpowiednie określenie wartości przedmiotu umowy – wartość powinna być realna, ale nie ma obowiązku zawyżania jej ponad rzeczywistą wartość rynkową.
Przepisanie majątku czy dokonanie darowizny to poważne decyzje prawne, które wymagają nie tylko przemyślenia aspektów rodzinnych i majątkowych, ale także zaplanowania związanych z tym kosztów. Znajomość struktury opłat notarialnych pozwala lepiej przygotować się finansowo i uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek podczas finalizacji transakcji. Warto przed wizytą u notariusza dokładnie przeanalizować wszystkie potencjalne koszty i skonsultować się z prawnikiem, aby proces przekazania majątku przebiegł sprawnie i zgodnie z oczekiwaniami wszystkich stron.